Yenidoğan sarılığı nedir? Bebeklerde sarılık nedenleri ve tedavisi
Yenidoğan sarılığı, cilde sarı rengi veren bilirubin adı verilen maddenin kandaki seviyesinin yükselmesi ve deride birikmesi sonucu oluşur. Bu durum, yeni doğan bebeklerde oldukça yaygındır; yaklaşık her 10 bebekten altısında farklı derecelerde sarılık görülür. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Latife Ceylan, yenidoğan bebeklerde sarılık konusunda merak edilenleri açıkladı. İşte yenidoğan sarılığının nedenleri ve tedavisi hakkında bilmeniz gerekenler!
Yenidoğan bebeklerde sarılık neden olur?
Sağlıklı yenidoğanların yaklaşık %60’ında hayatın ilk günlerinde sarımsı bir cilt rengi ve gözlerde sarılık gözlemlenir. Bunun sebebi bilirubin denilen bir maddenin ciltte ve mukozalarda birikmesidir. Bilirubin kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu ortaya çıkar ve karaciğer tarafından vücuttan temizlenir. Ancak karaciğerin kapasitesinden fazla üretilirse sarılığa neden olur.
Sarılık bebeklerde iki şekilde seyredebilir:
- Fizyolojik sarılık
- Patolojik sarılık
Biz çocuk doktorları için önemli olan bu ikisinin ayrımının yapılmasıdır. Fizyolojik sarılık; çoğunlukla tedavi gerektirmeyen , kendiliğinden iyileşen bir durumdur. Genellikle yaşamın 36. saatinden sonra gözle görülür hale gelir, en yüksek düzeylere 3.-6. günlerde ulaşır ve 1. Haftadan itibaren geriler. Bazen de beklediğimizden daha yüksek bilirubin seviyeleri görürüz ve tedavi planlarız. Özellikle doğumdan sonraki ilk bir hafta içinde tedavi edilmemiş yüksek sarılık değerleri, bebeğin beyninde kalıcı hasara neden olabilir. O nedenle ilk günlerde düzenli doktor kontrolü oldukça önemlidir.
Patolojik sarılık; dediğimiz durum ise daha komplike ve bazı risk faktörlerinin varlığında gelişir.
Sarılık açısından yüksek riskli bebekler
- Erken doğum öyküsü varsa
- Kan uyuşmazlığı varsa
- Sarılığı ilk 24 saatte başlamışsa
- Ailede başka bir bireyin bebekliğinde fototerapi alma öyküsü varsa
- Bebeğin emmesi azalmış ise
- Dışkı rengi çok açık ve idrar yaparken ağlıyorsa
- Ciltte döküntü, kafa derisinde şişlik varsa
- Uykuya meyilli ise
- Vücut ısısı çok düşük yada yüksekse
- Aşırı kilo kaybı varsa
Hemen bir çocuk doktoruna başvurmalı, yakın takip ve tedavisi yapılmalıdır.
Bebeklerde sarılık tanısı nasıl konulur?
Sarılık tanısı öncelikle fizik muayene ve gerekiyorsa yapılan laboratuvar testleri ile koyulur. Kanda bakılan bilirubin değerlerine göre sarılığın şiddeti ve tedavisi belirlenir. Bilirubin değerleri, bebeğin gebelik haftasına ve yaşam saatine göre belirlenen skalaya göre takip edilir (Fototerapi Cetveli).
Bebeklerde sarılık tedavisi nasıl yapılır?
Yenidoğan sarılığı genellikle tedavi gerektiren bir durum değildir ve 1-2 haftada kendiliğinden düzelir. Eğer yüksek bilirubin değerleri mevcutsa bebek kuvöze alınarak fototerapi tedavisi uygulanır. Fototerapi bilirubinin vücuttan atılmasını sağlayan özel bir ışıktır. Evde uygulanan floresan ışık yada güneş ışığı ile aynı tedavi sağlanamaz
Sarılığın önlenmesi ve tedavisinde bebeğin kilo dengesi oldukça önemlidir. Bu süreçte bebeğin kilosu yakın takip edilmeli, doğum kilosuna göre %10 dan fazla kilo kaybı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Bebeğin muayenesi ve laboratuvar testleri sonucu bir enfeksiyon tespit edilmişse tedavisi yapılmalıdır.
Bebekte diğer tedavilere cevap vermeyen şiddetli sarılık varsa “kan değişimi tedavisi” yapılabilir.
Bebeklerde uzamış sarılık belirtileri
Sarılığın, zamanında doğmuş bebeklerde iki haftadan, erken doğan bebeklerde ise üç haftadan uzun sürmesi “Uzamış Sarılık” olarak tanımlanır. Uzamış sarılığın genellikle sebebi anne sütü sarılığıdır ve herhangi bir müdahale gerektirmez. Ancak anne sütü sarılığı demeden önce diğer nedenlerin dışlanması gerekir (tiroid problemleri, idrar yolu enfeksiyonu gibi). Bunun için gerekli laboratuvar testleri yapılmalıdır.
Sarılıklı bebekte beslenme önerileri ve bakım ipuçları
Bebeğinizi sık sık soyup, gün ışığında cildine bakarak sarılığın artıp artmadığını takip edebilirsiniz. Cildine parmağınızı basıp çektiğinizde sarı görünüyor mu? Bu sarılık artmış mı? Kontrol edebilirsiniz.
Bebeğinizin fazla kilo kaybına fırsat vermemek için anne sütü alıyorsa en geç 2 saatte bir emzirmeli, formül mama ile besleniyorsa doktorunuzun önerdiği sıklık ve miktara uymalısınız. Doğum sonrası ilk günlerde anne sütü miktarını artırmak için bebek anne memesi ile sık sık temas etmeli, süt yapımı için gerekli hormon pikini sağlamak için sık sık anne ile bebek arasında ten tene temas sağlanmalıdır. Annenin beslenmesi ve dinlenmesine özen gösterilmeli, yeterli sıvı aldığından emin olunmalıdır.
Bebeğinizin bu süreçte yeterli beslenip beslenmediğini anlamak için idrarlı bez takibi yapabilirsiniz. Yeterli beslenen bir bebeğin günde ortalama 4 kez idrarlı bezi olmalıdır. Kaka sayısı yeterli beslenme göstergesi değildir. Bütün bunların yanında doktorunuzun önerdiği sıklıkta kontrollere gitmeyi ihmal etmeyin.
