Aşı, hastalıklara karşı bireyin bağışıklık kazanması için enjekte edilen zayıflatılmış mikrop, bakteri ya da virüs anlamına gelmektedir. Mikrop, virüs ya da bakteriye aşı sonrasında maruz kalan vücut, aşı ile tanımış olduğu zayıflatılmış mikroba karşı kolay şekilde savunma mekanizması geliştirir. Öncesinde aşı uygulaması yapıldıysa hastalık kolay şekilde atlatılır. Bu kapsamda bebeklik sürecinde aşıların zamanında ve düzgün şekilde yapılması vücudun çabuk reaksiyon göstermesi adına önemlidir. Bu amaç doğrultusunda Sağlık Bakanlığı aşı takvimi takip edilerek bebeğe hangi dönemde hangi aşının yapılması gerektiği de kolayca takip edilebilir. Bebeklere uygulanan aşılar niteliklerine göre ağız yoluyla, bacaktan veya koldan enjekte edilir. Aşının profesyonel kişiler tarafından yapılması gerekir. Bu kapsamda aile sağlığı merkezleri, sağlık ocakları, devlet ve özel Hastanelerin ilgili poliklinikleri tercih edilmelidir.
Sağlık Bakanlığı Aşı Takvimi
Tüm anne ve babalar, çocuklarının sağlıklı bir yaşam sürmelerini diler. Bunun için atılacak ilk adımlardan biri de aşıların düzenli olarak uygulanması ve özenle takip edilmesidir. Sağlık Bakanlığı aşı takvimi, aşı takibi konusunda ebeveynlerin bilinçlenmesini sağlayan ve bu süreçte onlara destek veren bir uygulamadır. Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenmiş olan aşı takvimi, bakanlığın resmi internet sitesinde mevcuttur. Sağlık Bakanlığı Aşı Portalı'na girerek, bu takvime ve faydalı bilgilere erişilebilir. Kolay anlaşılır nitelikte tasarlanmış olan bebek aşı takviminin sütun bölümünde aşı isimleri, satır bölümünde ise aşının hangi ay yapılması gerektiği ifade edilir.
Ülkemizde uygulanan bebeklik ya da çocukluk dönemi aşıları, aile sağlığı merkezleri tarafından, bakanlıkça hazırlanmış aşı takvimine uygun olarak takip edilir. Bebek, hastanede doğduktan sonra ebeveyne bir aşı karnesi verilir. Bu karne sayesinde aşının yapılma zamanı atlanmamış olur. Bu kartın saklanmasında fayda vardır. Çocuk doğduğu andan itibaren aşı takibinin yapılabilmesi maksadıyla Sağlık Bakanlığı'nın bilgi sistemine bebeğin kaydı yapılır. Aşının yapılması gereken tarih atlandığında, Aile Sağlığı Merkezi görevlileri ebeveyni arayıp aşı yaptırılması konusunda ikaz ederler. Çocuk okula başlayacağı ya da sportif bir aktiviteye katılacağı zaman görevlilerin soracağı ilk sorular arasında çocuğun aşılarının tam olup olmadığı yer alır.
Hamilelikte Kullanılabilecek Aşılar
Kadın doğum uzmanları hamilelikte yapılacak aşılar ile ilgili hamile kadınların detaylı şekilde sağlık geçmişini anlatmasını isterler. Doktor, hamilenin sağlık geçmişine göre hangi aşıların kullanılması gerektiğinin yanında zamanlamasını da belirler. Her ne kadar bu süreçte aşı yapılması tavsiye edilmese de anne adayının ve bebeğin sağlık durumu dikkate alınarak aşıya ihtiyaç duyulabilir. Gebelik döneminde kullanılabilecek aşı türleri aşağıdadır:
- Hepatit A, doktor tarafından gerekli görülmesi durumunda uygulanır.
- Hepatit B aşısı, hamile bireyin taşıyıcı olma durumuna göre bebek doğduktan sonraki ilk 12 saatlik dönemde bebeğe uygulanan aşıdır. Gebelik döneminde ise babanın taşıyıcı olma durumuna göre anne adayına söz konusu aşı yapılabilir.
- Grip aşısı, hamilelik döneminin hassas mevsim yapısı dikkate alınarak uygulanabilir. Hem anne adayını hem de doğacak bebeği gripten korur.
- Gebelik öncesinde yapılmamışsa tetanos aşısı bu dönemde uygulanabilir.
- Doktorun gerekli gördüğü durumlarda, hamilelikte meningokok ve kuduz aşısı da yapılabilir.
Hamilelikte Yapılmaması Gereken Aşılar
Hamilelik, kadının vücut fonksiyonlarının hassas yapıda olduğu bir süreçtir. Bu süreçte doktorlar hamile bireyin basit ağrı kesici ilaçları dahi kullanmasına müsaade etmezler. Hamilelik döneminde yapılması gereken aşılar olduğu gibi yapılmaması gereken aşılar da vardır. Söz konusu dönemde uygulanmaması gereken aşı türleri aşağıdadır:
- Kabakulak aşısı
- Suçiçeği aşısı
- BCG
- Kızamık aşısı
- Kızamıkçık aşısı
Hamilelikte ancak doktor tavsiyesi ile kullanılabilecek aşılar da mevcuttur. Bu aşıların bilinçsiz kullanımı hem anne adayına hem de bebeğe ciddi zararlar verebilir. Doktor müsaadesi ile kullanılabilecek aşı çeşitleri aşağıdadır:
- Pnömokok
- Boğmaca
- Sarıhumma
- Kolera
- Polio
Doğumdan Sonra Yapılan Bebek Aşıları
Halk arasında sarılık olarak bilinen Hepatit B aşısı, bebek doğar doğmaz henüz hastane sürecinde iken bebeğe uygulanır. Yapılan aşının ateş yapma ihtimalinin olup olmadığı ebeveynin en çok merak ettiği konular arasındadır. Tüm aşı çeşitlerinde olduğu gibi Hepatit B aşısı da aşı yerinde kızarıklık ve şişlik, hafif ateş yapabilir. Fakat bu etkiler uzun süre devam etmez. Bebek ilk ayını tamamladıktan sonra bebeğe Hepatit B aşısının ikinci dozu yapılır. Toplamda 3 doz uygulanan bu aşının son doz uygulaması bebek 6. ayını tamamladığında yapılır.
Bebek ikinci ayını tamamladıktan sonra bebeğe 2 ay aşısı kapsamında 3 doz aşı yapılır. Bunlardan birincisi karma aşı, ikincisi verem aşısı, sonuncusu ise toplamda 5 hastalığa karşı etkisi kanıtlanmış KPA aşısıdır. Karma aşı, tetanos, menenjit, difteri, çocuk felci ve boğmaca hastalıklarına karşı çocuğu korur. Bebek ikinci ayını doldurduktan sonra karma aşının ikinci dozu 4 ay aşısı kapsamında, üçüncü dozu ise 6 ay aşısı olarak uygulanır.
Bebek ikinci ayını doldurduğunda uygulanan KPA aşısı bebeği menenjit, orta kulak iltihabı ve zatürre hastalığına karşı korur. Bu aşı 2. ve 4. aylarda bebeğe uygulanır. 1 yaşına geldiğinde ise 1 yaş aşısı kapsamında aynı aşının rapel dozu tekrar yapılır.
İkinci ayda çokça aşı uygulanan bebeklere 3. ayda herhangi bir aşı uygulaması yapılmaz. Kabakulak, kızamık ve kızamıkçıktan koruyan KKK aşısı ilk dozu 1 yaşını doldurmayı müteakip, ikinci dozu ise çocuk okula başladığında uygulanan bir aşı çeşididir.
Bebeklerde uygulanan bir diğer aşı çeşidi ise çocuk felci aşısıdır. İlk dozu 6. ayda uygulanan aşının ikinci dozu 18 ay aşısı olarak yapılır. Su ve gıda ürünleri ile bulaşan Hepatit A’ya karşı da 18. ayda ilk doz, 2 yaş aşısı kapsamında da ikinci doz aşı uygulaması yapılır.
Ülkemizde suçiçeği vakalarının artmasından dolayı 2013 yılı Şubat ayından itibaren Sağlık Bakanlığı aşı takvimine suçiçeği aşısı da eklenmiştir. Suçiçeği vakalarını % 80 oranında azaltması hedeflenen aşı ile hastalığın seyri büyük oranda düşürülmüştür. Söz konusu aşı 12 ayın sonunda uygulanır.
